بازی­های رایانه­ای یکی از جدیدترین دستاوردهای فناوری ارتباطی است که رویکرد نوینی در روایت­پردازی دارد. مشارکت و امکان تأثیرگذاری کاربر با گزینش دو یا چند شخصیت در روایت داستانی، این پهنه را نه تنها از دوره سنتی و سیر خطی روایتگری در بازی­ها خارج نکرده، بلکه با معرفی روایت­های تعاملی، آن را وارد دورة جدیدی کرده است. روایت­های تعاملی در بازی­های رایانه­ای در پیوند با گرایش هنری قرار می­گیرد که ضمن اهمیت جنبه­های زیباشناختی روایت، سعی دارند با ارائه یک نقش اثرگذار در شکل­گیری داستان بازی­های رایانه­ای، زمینه­های تعامل با عوامل داستانی آن را فراهم نمایند. پژوهش حاضر، ضمن تبیین نقش تعامل و اهمیت روایت­های تعاملی در ساختار بازی­های رایانه­ای، عناصر شکل دهنده آن را معرفی می­نماید و در پی پاسخ به این پرسش است که چگونه می­توان مدلی برای بازی های رایانه­ای تعاملی ارائه نمود تا  کاربران به شکلی دوسویه در آن شرکت کنند. این پژوهش توصیفی-تحلیلی بوده و مبتنی بر دیدگاه رولان بارت در کشف ساختار روایت است. در این زمینه، سه سطح عمده کارکردها، کنش ها و روایتگری در بازی­های رایانه­ای دوسویه تحلیل می­گردد تا مدلی برای ساخت بازی­های رایانه­ای شناسایی شود و مخاطب را به عنوان کنشگر روایت و هدایتگر آن با استفاده از پی رنگ­هایی مشارکت دهد. برای دست یابی به هدف های پژوهش، یکی از نخستین بازی­های رایانه ای تعاملی با نام «مورتال کمبت» مورد تحلیل و بررسی قرار می­گیرد. این بازی شامل مجموعه روایت­هایی با ژانر مبارزه­ای است که در یک دنیای تخیلی به وسیلة خدایان باستانی در هجده قلمرو و یازده مرحله خلق شده است. صنعت بازی های ویدئویی دهه 90، نه تنها بر شکل گیری رسانه های تعاملی تأثیرگذار بود، بلکه حالت های داستانی و سینمایی باکیفیت آن به نوآوری و تکامل ژانر مبارزه ای یاری رساند. با پیشنهاد مدل ساختاری برای تحلیل و بهینه­سازی بازی­های رایانه­ای می­توان افزون بر کمک به کاربران، طراحان، منتقدان در این حوزه، بخشی از زمینه­های لازم برای درک درست را با روایت­های تعاملی بیان کرد. 

رسانه های معاصر نظیر اینترنت، امکاناتی مانند تعامل، مشارکت و حضور همزمان در مکان های متفاوت را برای هنر جدید ایجاد کرده اند که می توان آنها را به عنوان نمونه کوچکی از جامعه مورد تحلیل جامعه شناختی قرار داد. در این پژوهش، دو نمونه هنر تعاملی متکی بر اینترنت، با نظریه جامعه شناختی صوری زیمل و روش تحلیل کیفی، بررسی شده اند. هدف پژوهش بررسی چگونگی انطباق فضای تعاملی برساخته شده در فضای مجازی از طریق رسانه های تکنولوژیک با انگاره های جامعه واقعی است. ضمن توصیف فرایند در دو اثر "ترافیک احساسی" و "01"، نمونه ها بر اساس مفاهیم زیمل شامل فاصله، غریبه، سرگردان، بیان خود، حفظ مفهوم خود و نیز تاثیر افزایش تعداد مشارکت کنندگان در تعامل تحلیل شده اند. سپس وجوه اشتراک و افتراق آنها استخراج شده است. نتایج نشان می دهد که اینترنت می تواند به بهتر نشان دادن مفهوم فاصله و عدم تطابق آن با نزدیکی و حضور کمک کند. با استفاده از امکانات تکنولوژیک مفهوم "غریبه" زیمل با درجاتی کمتر از غریبگی به مفهوم "سرگردان" نزدیک می شود. با توجه به کنترل هنرمند، حضور مجازی باعث نزدیک شدن به مفهوم "غریبه" زیمل می شود اما حضور فیزیکی در محل اجرای اثر با توجه به آزادیِ انتخاب ماندن در سرزمین به مفهوم "سرگردان" نزدیک می شود. مطابق با نظریه زیمل افزایش تعاملات از تعامل دوتایی به سه تایی و بیشتر باعث پیچیدگی آن و تاثیرگذاری بر کیفیت تعامل می گردد.

ژان بودریار، فیلسوف معاصر و از پایه گذاران و نظریه پردازان پست مدرن، بازنمایی را در دنیای معاصر را عاملی برای محوشدن امر واقع می داند. از دیدگاه وی ویژگی اصلی هنرهای جدید نه بیان زیبایی هنری، بلکه برقراری ارتباط با مخاطب، نمایش و بیان ایده های هنرمند است. نگاه خاص بودریار به جایگاه فن آوری، زمینه را برای بررسی آن در هنر تعاملی دیجیتال مهیا می کند. هدف از پژوهش حاضر این است که با تکیه بر مفاهیم کلیدی نظریات بودریار، یعنی فراواقعیت و وانمایی با بررسی نمونه های موردی و تحلیل آن ها، به این پرسش پاسخ داده شود که چه عواملی تجربه مخاطبِ هنرتعاملی را به تجربه ای فراواقعی تبدیل می کند. برای نایل آمدن به این هدف، در پژوهش حاضر از شیوه توصیفی تحلیلی و گردآوری اطلاعات استفاده شده است؛ در این مسیر از منابع مکتوب و دیجیتال، بهره برده ایم. نتایج پژوهش نشان می دهد که هنر تعاملی می تواند نمونه ای از تجربه فراواقعی را برای مخاطب ایجاد کند و عواملی همچون تعامل، تخیل، حس، سوژه و ابژه؛ مرز مشترک میان هنر تعاملی و نظریه فراواقعیت بودریار را فراهم می کنند. بررسی نمونه های مطالعاتی چیدمان های تعاملی دیجیتال، مبین محو تمایز بین وانموده و واقعیت و فقدان نشانه های ارجاع به جهان واقع در این آثار است که خلق دنیای فراواقعیت بودریار را در هنر تعاملی به نمایش می گذارد.

 دیوید راکبی هنرمند برجسته کانادایی است که به دلیل کاوش در آثار هنری تعاملی و مبتنی بر رایانه شناخته شده است. در این پژوهش جنبه های کلیدی کنش تعامل گرانه مخاطب هنر رایانه­ای از دیدگاه راکبی مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته است. کنش تعامل­گرانه از مجرای گرایش­های تعامل­گرایانه نخستین نیت هنرمند در مشارکت دادن مخاطب در ایجاد و تغییر اثر هنری فراتر رفته و به مرحله گفتمان تجربی دوطرفه وارد می­گردد. هدف از این جستار دریافت تحلیلی از تفکر منسجم و الگومدار و بهره­مندی از آن در طرح­ریزی و اجرای هنرهای معاصر رایانه­ای با تأکید بر تعامل کنشی با مخاطب است. پژوهش حاضر از نوع نظری بوده و به روش توصیفی - تحلیلی و با رویکرد کیفی و بهره­گیری از اسناد کتابخانه­ای و الکترونیکی به این پرسش پاسخ داده است: "کنش تعامل گرانه مخاطب هنرهای رایانه­ای از منظر دیوید راکبی دارای چه مؤلفه­هایی است؟" یافته های پژوهش حاکی از آن است که دیدگاه دیوید راکبی در مورد کنش تعاملی مخاطب با هنر رایانه­ای بر تعامل فعال، تعامل تجسم یافته، گفتگو و آفرینش مشترک، انعکاس و آگاهی، میانجی گری فناوری، درگیری حسی، بازخورد و پاسخگویی، پیامدهای اجتماعی و اخلاقی و مرزهای سیال تأکید دارد.  

هنر تعاملی به عنوان یکی از رسانه های هنر جدید به تجربه ای نزد مخاطب منجر می شود که با آن چه در طول تاریخ هنر تجربه شده، متفاوت است. از آنجایی که ایجاد چارچوبی نظری و فلسفی برای خوانش همه جانبه ی این هنر ضروری به نظر می رسد؛ هدف از مقاله حاضر آن است که با استفاده از روش تحلیلی و توصیفی به مطالعه نظریه تجربه زیبایی شاختی جان دیویی و تطبیق آن با هنر تعاملی بپردازد و از این طریق به درک و تبیین مفهوم تجربه در این هنر نزدیک شود و به این سوال پاسخ گوید که چه پارامترهایی تجربه مخاطبِ هنر تعاملی را تجربه ای زیبایی شناختی و مفهومی می سازد؟ نتایج تحقیق نشان می دهد که دریافت هنر تعاملی می تواند یکی از نمونه های تجربه زیبایی شناختی به شمار آید. عواملی همچون تعامل، عمل و عکس العمل و هم چنین نزدیک شدن جایگاه مؤلف و مخاطب، هنر فاخر و نازل، سوژه و ابژه، ابزار و نتیجه مرز مشترک میان هنر تعاملی و نظریه دیویی را سامان می بخشد. از طرف دیگر اهمیت جایگاه علم و تکنولوژی در این نظریه، زمینه را هر چه بیشتر برای مطالعه هنر تعاملی مهیا می سازد. در انتها نیز نمونه ای از چیدمان تعاملی با عنوان "تکامل ساختگی" بر اساس چارچوب نظری پژوهش تحلیل می شود.

 چکیدهنوآوری های فناوری ازطریق هوش مصنوعی، داستان هایی را بدون نیاز به مشارکت والدینی با مشغله های فراوان، دردسترس کودکان برای تجربیات داستان گوییِ تعاملی قرار داده است. هدف از مقاله ی حاضر، تحلیل فرایند داستان گوییِ تعاملی مبتنی بر هوش مصنوعی است تا درعین به حداقل رساندن دخالت والدین، پرورش کودکی خلاق را موجب شود که می تواند الگوهای پنهانی را کشف کند و ایده های جدیدی را پدید آورد. شناساندن امکانات اسباب بازی های هوشمندِ تعاملی، به متولیان فرهنگی هنری، هنرمندان و پژوهشگرانِ حوزه ی رسانه نیز مدنظر بوده است. «استوری تیک» یک اسباب بازی داستان گویی تعاملیِ ژاپنی، با اهداف آموزشی متنوع است. در این مقاله، دیدگاه «ایدن چمبرز» نظریه پرداز بریتانیاییِ معاصر در حوزه ی مطالعات ادبیات کودک، واکاوی شده است. پرسش اصلی پژوهش، چگونگی نقش اسباب بازی های داستان گوییِ تعاملی در فرهنگ سازی و جهت دهی کودک برای رشد خلاقیت و مهارت های فردی است. روش پژوهش، توصیفی تحلیلی بوده است و با هدف توسعه ای کاربردی برای الگوبرداری و ترویج آن در حوزه ی داستان گویی کودک انجام گرفته است. بر این مبنا، باتوجه به اطلاعات حوزه ی داستان گویی تعاملی در اسباب بازی های هوشمند و براساس مؤلفه های چهارگانه ی این نظریه پرداز شامل: «سبک، زاویه ی دید، طرفداری و شکاف های گویا» در زمینه ی داستان گویی، اسباب بازی هوشمند «استوری تیک»، تحلیل شده است تا نقش کودک به عنوان هدایتگر اصلی داستان، ارزیابی شود. نتایج پژوهش، مؤید آن است که براساس مؤلفه های ذکرشده ی نظریه پرداز، «استوری تیک» دغدغه ی رشد خلاقیت و درگیرکردن تخیل کودک را دارد و مهم تر اینکه یافتن راهکارهای حل مسأله را برای کودک فراهم می کند. ازطرفی، شاخصه ی آزادی عمل در انتخاب و حتی امکان خلق داستان از سوی کودک، در این داستان گویی هوشمند تعاملی، مشهود است.

ارج نهادن به جایگاه و نقش مخاطب، از دستاورد های پراهمیت و ارزشمند هنر معاصر دانسته می شود. مؤثر بودن یا به عبارتی گویاتر تعیین کنندگی، به نحوی که شکل گیری و معنا یافتن اثر هنری درگرو مشارکت مخاطب باشد، در هنر تعاملی معاصر نمود عینی و حقیقی می یابد. قوت گرفتن چنین رویکردی، می تواند نشانی از اهمیت یافتن عرصه بیناذهنی در فرآیند تولید هنری و نقض محوریت مطلق هنرمند باشد. با در نظر داشتن مسئله مذکور، پژوهش حاضر درصدد پاسخ به این پرسش برآمده است که در هنر تعاملی معاصر افق بینا ذهنی هنرمند و مخاطب چگونه شکل می گیرد؟ نمونه موردمطالعه، پروژه تعاملی «کتابخانه قلب» است که بر مبنای نظری «زیبایی شناسی صمیمیت» طراحی شده است. این اثر که «بدن» را ماده اصلی تجربه زیبایی شناختی قرار داده، بر نحوه رویارویی مخاطب با بدن و تعمق در آن به عنوان سوژه و ابژه «آگاهی» متمرکز است. با توجه به پرسش اصلی، فرض بر این است که افق بیناذهنی هنرمند و مخاطب، در تراز «آفرینشگری» و خلق اثر تحقق می یابد. به این معنا که در اثر تعاملی کتابخانه قلب، آفرینش و تجسم آگاهی بدنی، در افق بیناذهنی هنرمند و مخاطب شکل گرفته و تجربه حاصل شده، متعلق به هر دو آنان است. در این پژوهش، باهدف تبیین ابعاد گوناگون ارتباطات بیناذهنی هنرمند و مخاطب در هنر تعاملی معاصر، در نمونه خاص کتابخانه قلب، داده ها به صورت اسنادی جمع آوری شده و به شیوه توصیفی-تحلیلی موردبررسی قرارگرفته اند. نتیجه آنکه مخاطب تعامل گر در اثر مذکور، به واسطه تغییر آشکاری که می تواند آگاهانه در تجسم بدنش ایجاد کند و شکل نهایی اثر را رقم بزند، هم تراز با هنرمند در خلق اثر، تعیین کننده است.

توانایی های رو به افزایش کامپیوتر، هنر دیجیتال و اینترنت مانند تعامل، گستردگی، سرعت، امکان حضور هم زمان در مکان با استفاده تکنولوژیک از رسانه های جدید برای به تعامل کشیدن مخاطب در بیان معنا و مسائل فرهنگی اجتماعی است. در این مقاله تحلیلی گفتمانی بر دو نمونه از هنر تعامل گرای مبتنی بر رسانه های جدید دیجیتال «نمونه 01» اثر نادعلیان و «ترافیک احساسی» اثر بنیون صورت می گیرد. با استفاده از منابع کتابخانه ای مکتوب و دیجیتال و روش تحلیل محتوا با به کارگیری نظریه «پیوستار زمانی - مکانی» باختین به بررسی تحلیلی و تطبیقی دو اثر ذکر شده پرداخته شده است. در ابتدا با تحلیل تعامل های صورت پذیرفته در نمونه ها، روابط گفتمانی حاکم بر آنها استخراج شده، سپس روابط زمانی و مکانی موجود در آن ها تجزیه و تحلیل شده و در نهایت با بررسی تطبیقی این دو نمونه به وجوه اشتراک، افتراق و نیز چگونگی استفاده از ویژگی های تعاملی رسانه اینترنت پرداخته شده است.نتیجه این بررسی نشان می دهد که هر دوی این آثار ویژگی های گفتمان مکالمه ای دارند و این دو نمونه به خوبی توانسته اند «حضور خود در دیگری باختین» را که یکی از ویژگی های ساختاری هنر جدید نیز محسوب می شود در معرض نمایش قرار دهند. پیوستار زمانی- مکانی در هر دو اثر، با حفظ روابط همان زمان- همان مکان، زمان دیگر-همان مکان، همان زمان - مکان دیگر و زمان دیگر- مکان دیگر منطبق با نظر باختین مشاهده می شود و نشان می دهد که به چگونگی استفاده از رسانه اینترنت و امکانات تکنولوژیک فرهنگی وابستگی نزدیک دارد.

در این پژوهش اثربخشی هنردرمانگری گروهی بیانگر بر خودکارآمدی تعاملی کودکان آسیب دیده از سرپرستی بررسی شد. این پژوهش یک طرح شبه آزمایشی به صورت پیش آزمون پس آزمون با گروه گواه و انتخاب تصادفی بود. نمونه این پژوهش 28 نفر از کودکان مقیم در مراکز شبه خانواده در سطح شهر مشهد بود که با روش نمونه برداری در دسترس انتخاب شد. شرکت کنندگان به شیوه تصادفی انتخاب و به دو گروه 14 نفری آزمایش و گواه تقسیم شدند. گروه آزمایش 10 جلسه 90 دقیقه ای مداخله هنردرمانی گروهی را دریافت کرد و گروه گواه هیچگونه مداخله ای دریافت نکرد. هر دو گروه در دو مرحله زمانی پیش آزمون و پس آزمون توسط مقیاس خودکارآمدی کودکان در تعامل با همسالان (ویلر و لاد، 1982) ارزیابی شدند. نتایج آزمون تحلیل کوواریانس چند متغیری نشان داد آزمودنی های گروه آزمایش از لحاظ خودکارآمدی در موقعیت های تعارضی و غیرتعارضی به طور معنادار بر گروه گواه برتری داشتند. با توجه به یافته های پژوهش، هنردرمانگری گروهی در افزایش خودکارآمدی تعاملی کودکان آسیب دیده از سرپرستی موثر است.

رشد روزافزون چیدمان های تعاملی مبتنی بر فناوری های نوین دیجیتال، فصل جدیدی را در نمایش آثار هنری پدید آورده است. این پژوهش، به بررسی دو چیدمان واقعیت مجازی و دو چیدمان واقعیت ترکیبی با محوریت آثار ونگوگ و با رویکرد مفهوم استعاری زمان می پردازد. هدف، پی بردن به نحوة درک زمان توسط مخاطبان است و اینکه فناوری های مجازی، چگونه حرکت در زمان و همگامی با رویدادهای زمانی را در ذهن کاربر القا می کنند. بر اساس نظریة استعارة مفهومی جورج لیکاف و مارک جانسون، مفهوم انتزاعی زمان به صورت مکان و شیء در ذهن انسان ادراک می شود و گذر زمان نیز به صورت حرکت نسبی ناظر و مکان شناخته می شود.این مقاله در صدد پاسخ به این سؤال ها است که استعارة مفهومی گذر زمان به مثابه حرکت، در واقعیت مجازی و واقعیت ترکیبی چگونه تجلی یافته است؟ و چه نسبتی بین واقعیت مجازی و واقعیت ترکیبی برقرار است؟ روش پژوهش به صورت توصیفی-تحلیلی و نیز تطبیقی است. ابتدا چیدمان های تعاملی به تفکیک، توصیف شده و چگونگی شکل گیری مفهوم زمان و میزان درگیری مخاطب با هر کدام تحلیل شده و نهایتاً مطالعه تطبیقی انجام شده است. گردآوری اطلاعات به صورت هدفمند و آگاهانه از بین نمایشگاه ها و رویدادهای هنری با محوریت آثار ونگوگ بوده است، باتوجه به اینکه در واقعیت مجازی، مخاطب به طور کامل در دنیای مجازی قرار می گیرد و ارتباط حس بینایی به طور کامل با دنیای واقعی قطع می شود فرض بر این بوده است که با افزایش حس غوطه وری، استعاره مفهومی گذر زمان به مثابه حرکت در این چیدمان ها به مراتب مشهودتر و مؤثرتر از چیدمان های واقعیت ترکیبی باشد. نتایج نشان می دهند که در واقعیت مجازی، مخاطب به طور کامل از زمان و مکان خود منفک می شود که این امر در واقعیت ترکیبی به طور نسبی رخ می دهد. در واقعیت مجازی، زمان به مثابه مکان درک می گردد و شاهد حرکت ناظر هستیم؛ درحالی که در واقعیت ترکیبی، زمان به مثابه شیء درک شده و شاهد حرکت زمان هستیم.